راه های درمان وسواس فکری + دلایل ایجاد و عوارض

وسواس فکری افکار و تصاویری هستند که به طور مرتب در ذهن فرد تکرار می‌شوند و به نظر می‌رسد که خارج از کنترل بوده به همین دلیل علی رغم میل او به ذهنش می‌آیند، ازین رو در این مقاله از سایت دکتر ذهن، به راه های درمان وسواس فکری می پردازیم.

مثل اینکه فرد مدام فکر می‌کند دستش آلوده است یا اینکه فکر می‌کند مبتلا به بیماری ایدز است. در ادامه این مطلب از دکتر ذهن به بررسی وسواس فکری و راه های درمان آن می‌پردازیم‌.

همه افراد افکار عجیب، غیر معمول و مزاحم دارند که هرزگاهی به ذهنشان می‌آید و اکثر افراد به بدون اینکه به این فکرها اهمیت بدهند به کارهای روزمره خود ادامه می‌دهند. اما اگر به اختلال وسواس مبتلا باشید، این فکرها می‌تواند هم ناراحت کننده و هم ناتوان کننده باشد.

وسواس فکری چیست؟

وسواس فکری مانند سایر حس‌های بدن از استرس و اضطراب مغز ما نشأت می‌گیرد. این اختلالات جنبه روانی دارند و حس وسواس به صورت عملی بروز پیدا می‌کند که باعث یک سری عکس‌العمل رفتاری می‌شود.

ممکن است آن را گاهی اوقات تجربه کرده باشیم مثلاً چندین بار دست‌هایمان را که همان دفعه اول تمیز شده‌اند می‌شوییم چون فکر می‌کنیم هنوز آلوده هستند. در راه مشغول به فکر هستیم که آیا در خانه را بسته‌ایم یا نه؟

این فکرها باعث می‌شوند که نیمی از فکر خود را به افکار پوچ و بیهوده اختصاص دهید. تمامی این اعمال که در ذهن ما شکل گرفته است به آن وسواس فکری می‌گوییم؛ پس از چندین بار تکرار به عاداتی تبدیل می‌شوند که به راحتی از بین نمی‌روند.

وقتی وسواس از کنترل خارج شود، دیگر قابل کنترل کردن نخواهد بود. مثل شستن دست‌ها، فرد مبتلا دیگر قانع نمی‌شود که پس‌ از چند بار شستشو دست‌هایش تمیز شده است.

او متوجه نیست که دست‌هایش نیازی به چندین بار شستشو ندارد. حتی ممکن است با پيشرفت این حس، عمل فرد تنها به دست‌هایش محدود نشود و مرتب احساس کند که محیط اطراف او نیاز به شستشوی دائم دارد.

یا وقتی در خانه او رفت و آمد باشد عصبی می‌شود که مبادا محل زندگی‌اش آلوده شود. این مسائل تکانه‌های عصبی هستند که در مغز و خودسرانه شروع می‌شوند، این عوامل آغازگر وسواس عملی هستند.

جالب است بدانید افراد مبتلا می‌دانند که کار منطقی انجام نمی‌دهند. اما او قادر نیست که کارش را متوقف کند‌. در ذهن او حس می‌شود تا وقتی کارش به پایان نرسیده، آرام و قرار پیدا نمی‌کند.

وسواسی یا هوشیاری

تصور کنید پس از سپری کردن یک روز طولانی خسته از یک روز کاری به خانه برگشته‌اید و می‌خواهید استراحت کنید. ناگهان متوجه می‌شوید که ممکن است در ورودی خانه را باز گذاشته باشید مضطرب بلند می‌شوید و درب خانه را چک می‌کنید که قفل شده است یا نه.

وقتی از قفل بودن درب اطمینان حاصل می‌کنید برمی‌گردید و به استراحت خود ادامه می‌دهید اما این فکر دست از شما بر نمی‌دارد باز هم فکر می‌کنید در خانه را باز گذاشته‌اید. دوباره به سمت درب ورودی می‌روید و آن را چک می‌کنید که این عمل ممکن است بارها تکرار شود.

نمی‌توانید به استراحت خود ادامه بدهید و نه این فکر دست از سر شما برمی‌دارد، گاهی چنین رفتارهایی به اشتباه هوشیاری نامیده می‌شوند. هوشیاری عبارت است از چیزهایی که شما تجربه می‌کنید و مراقب هستید، با آگاهی کامل نه از روی اجبار رفتار می‌کنید.

اطمینان از بسته بودن در کاملا طبیعی است اما وقتی این عمل مدام تکرار می‌شود و تعداد دفعات آن افزایش پیدا می‌کند این رفتار از حوزه هوشیاری خارج شده و تبدیل به وسواس فکری می‌شود. شما از این امر آگاهی ندارید و نمی‌توانید بر آن غلبه کنید.

انواع وسواس فکری

وسواس به شکل‌های مختلفی دیده می‌شود البته وسواس انواع قطعی ندارد، اما انواع وسواس از نظر علائم در دو دسته را برایتان گردآوری کرده‌ایم:

وسواس چک کردن

به طور کلی بررسی کردن وسایل جهت اطمینان از سالم بودن و امنیت آنها امری طبیعی است اما اگر این بررسی بیش از حد انجام شود آسیب‌رسان است این چک کردن‌های اجباری وسواسی شامل:

• خاطرات گذشته
• بررسی کردن قفل در یا پنجره‌ها
• دزدگیر خانه یا دفتر
• دستگیره‌های اجاق گاز یا شیر اصلی گاز
• شیرهای آب
• ماشین
• لوازم برقی
• چراغ خانه
• بازخوانی متن
• ابتلا به بیماری‌های روحی

گاهی این چک کردن‌ها بیش از ۱۰۰ بار انجام می‌شود و تمام وقت فرد را می‌گیرد. علاوه بر این ممکن است باعث ایجاد تاخیر در رسیدن به مدرسه یا محل کار شود. روی توانایی‌های فرد تاثیر گذاشته موقعیت شغلی یا روابط او را با مشکل مواجهه می‌کند یا در برخی از وسایل نیز باعث ایجاد خرابی می‌شود.

وسواس تمیزی

وسواس تمیزی چیزی فراتر از داشتن خانه منظم و بهداشتی است شستشوی افراطی از نشانه‌های اختلال وسواس فکری اجباری است.

افرادی که از این وسواسی رنج می‌برند احساس می‌کنند که در اثر میکروب، آلودگی‌های محیطی یا سموم شیمیایی آلوده شده‌اند آنها از بیمار شدن یا ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند آنفولانزا، سرطان و ایدز می‌ترسند.

تمیز کردن اجباری آنها ممکن است با تفکراتی همراه باشد به این صورت که اگر به اندازه کافی محل مورد نظر را تمیز نکنند می‌تواند باعث یک پیامد فاجعه بار باشد، بدین ترتیب بیش از صد بار محل را شستشو می‌دهند.

متاسفانه این کار ادامه پیدا خواهد کرد و هیچ وقت کافی نیست که باعث بیشتر شدن وسواسی اجباری می‌شود.

علت مشخصی برای این اختلال یافت نشده است، به طور کلی تحقیقات نشان می‌دهند که عوامل متعددی در این مسئله دخیل هستند.

در عین حال مشخص شده که تغییراتی در مغز افراد مبتلا به OCD بوجود می‌آید، اما ممکن است اسکن‌ها و آزمایش‌ها این تغییرات را به طور قطع نشان ندهند.

روش‌های درمانی وسواس فکری

درمان‌های متنوعی برای رفع وسواس فکری وجود دارد، بسته به شدت وسواس مشخص می‌شود که کدام روش درمانی مناسب خواهد بود. اگر این وسواس خفیف باشد و بر زندگی روزمره تاثیر منفی نگذارد میتوان آن را با درمان‌های شناختی درمان کرد.

در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به درمان دارویی باشد، اگر این وسواس پیشرفته باشد ممکن است برای مدتی نیاز به بستری بیمار باشد. درمان شناختی رفتاری یک روش موثر در درمان OCD است.

این درمان از فردی به فرد دیگر متفاوت است و مصرف همزمان با دارودرمانی می‌تواند فرآیند بهبودی را افزایش دهد. برای مصرف دارو بهتر است به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

حتی اگر در طول درنان میزان وسواس‌های شما کاهش پیدا کرد و فکر می‌کنید که بهتر شدید نباید طبق ایده خود مصرف داروها را قطع کنید. اگر بدون مشورت با روانپزشک مصرف دارو را قطع کنید، ممکن است باعث عود علائم خود شوید.

در صورت عدم درمان، مدت و میزان وسواس‌های شما افزایش می‌یابد به همین ترتیب علائم بدتر می‌شوند. وسواس فکری احتیاج به درمان دارد زیرا باعث ایجاد مشکلات بیشتری در زندگی روزمره افراد می‌شود این می‌تواند برای شما ناراحتی روانی ایجاد کند.

اگر این علائم را تجربه می‌کنید یا فکر می‌کنید که شخص دیگری این علائم را دارد مب‌توانید از یک مشاوره آنلاین یا مشاوره تلفنی بهره‌مند شوید. متخصص با ایجاد یک برنامه درمانی مناسب به شما یا شخص دیگر کمک خواهد کرد.

درمان اختلالات وسواس فکری

درمان OCD ممکن است منجر به بهبودی کامل نشود، اما می‌توانید با به حداقل رساندن علائم بیماری از کنترل زندگی روزمره خود جلوگیری کنید. برخی از افراد ممکن است مادام العمر تحت درمان باشند.

دو درمان اصلی برای OCD روان درمانی و دارو درمانی است. در بیشتر مواقع درمان با ترکیب این دو روش ادامه می‌یابد.

• روان درمانی

درمانی به نام مواجهه درمانی موثرترین درمان است. در این درمان، بیمار یاد می‌گیرد که با قرار گرفتن تدریجی در معرض یک شیء ترسناک یا وسواسی مانند آلودگی، با اضطراب به روشی سالم کنار بیاید. مواجهه درمانی نیازمند تلاش و تمرین است، اما زمانی که یاد بگیرید با وسواس‌های خود مبارزه کنید، می‌توانید به کیفیت زندگی بهتری دست یابید.

• داروها

برخی از داروهای روانپزشکی به شما امکان می‌دهند وسواس و OCD را کنترل کنید. معمولاً در مرحله اول از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌شود.

در مرحله اول، به جای استفاده از بسیاری از داروها، درمان با دارویی شروع می‌شود که برای علائم مفید است. ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا دارو مفید باشد و علائم را تسکین دهد.

پزشک شما همچنین ممکن است با ترکیب داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد روان پریشی راه موثرتری برای کنترل علائم پیدا کند.

نکته مهم در اینجا عدم قطع مصرف داروها بدون مشورت با پزشک است، حتی اگر بهبودی احساس شود. زیرا قطع داروها می‌تواند باعث عود علائم OCD شود. داروهای ضد افسردگی گاهی اوقات می‌توانند از نظر جسمی اعتیادآور باشند.

چگونه با افراد مبتلا به وسواس فکری رفتار کنیم؟

زندگی با افراد مبتلا به وسواس فکری به این معنی است که اغلب در رفتارهای وسواسی درگیر می‌شوند. به نظر می‌رسد تنها راه کاهش پریشانی‌های او انجام خواسته‌ای است که می‌خواهد انجام دهد.

اعضای خانواده احساس می‌کنند که برآورده کردن خواسته فردی او می‌تواند بیشتر به او آسیب برساند. اما جر و بحث کردن با این نوع افراد هیچ نتیجه‌ای ندارد، کمک به فرد مبتلا به وسواس فکری موجب مداوم و تقویت وسواس می‌شوند و مانعی برای بهبود فرد خواهد شد.

قطع این زنجیره دشوار است به ویژه زمانی که این رفتار در مدت زمانی طولانی‌تر انجام می‌شده است. اما ضروری است که در رفتار با فرد وسواسی شکل روال‌های خانوادگی عادی باشند و تمام اعضای خانواده از کمک به او در تقویت رفتارهای وسواسی، خودداری کنند.

اما باید به صورت تدریجی این رفتارها انجام شوند و ترجیحاً به عنوان بخشی از درمان شناختی رفتاری انجام شود. توقف ناگهانی تمام رفتارهای وسواسی می‌تواند باعث ناراحتی‌های طاقت فرسا برای فرد شود و منجر به افزایش علائم، اضطراب و افسردگی او شود.

فرد مبتلا به وسواس فکری معمولاً خود در مورد نیاز رفتار اجباری‌شان احساس ناامیدی و ناراحتی می‌کنند. وقتی اعضای خانواده و دوستان در مورد وسواس اطلاعات بیشتری داشته باشند حمایت و درک آنها راحت‌تر است.

بیشتر مبتلایان ترس شدیدی از وقوع یک اتفاق وحشتناک برای خود یا دیگران دارند به همین دلیل دائم در مورد رفتار خود شک داشته و اغلب به دنبال دریافت اطمینان از سوی دیگران هستند.

هرچه خانواده در برخورد با فرد وسواسی با آگاهی بیشتری عمل کند و در مورد این اختلال اطلاعات بیشتری داشته باشد بهتر می‌تواند فرد وسواسی را به سمت درمان ترغیب کند.

او خود مطلع است که وسواس و اجبارهایش بیش از حد می‌باشد و تنها به حمایت بیشتر احتیاج دارد تا بتواند برای درمان وسواس فکری اقدام کند. در صورتی که فرد برای درمان اقدام کرد لازم است که خانواده حتی کوچکترین پیشرفت را نیز تشویق کنند.

در طول پروسه درمان بارها ممکن است که فرد از درمان دست بکشد در اینجا است که حمایت خانواده برای ادامه درمان به کار خواهد آمد پس از حمایت عزیزان خود دریغ نکنید و برای آنها گوش شنوا باشید.

اجبار در وسواس فکری چیست؟

بیماران مبتلا به اختلال وسواس فکری اجباری به دلیل کارهای روتینی که باید انجام دهند، اغلب نمی‌توانند زمان کافی برای کار و مسئولیت‌های روزانه خود بگذارند.

در ابتدا مردم فکر می‌کنند که می‌توانند با این وضعیت کنار بیایند زیرا بیماری آنقدر بزرگ نیست که عملکرد خود را از دست بدهند. با گذشت زمان، وسواس‌ها افزایش می‌یابند و گاهی تغییر شکل می دهند. وقتی OCD پیشرفت می‌کند، کاملا مخرب، ناراحت کننده و خسته کننده می‌شود.

اجبارها می‌تواند حالات روحی و روانی افراد مبتلا به وسواس فکری را مختل کند به همین دلیل توصیه می‌شود که برای درمان هرچه سریعتر به یک متخصص مراجعه کنید تا پیشگیری‌های لازم انجام شود.

کلام آخر

در درمان وسواس فکری پیشگیری بهترین درمان است که می‌توانید این پیشگیری را با مراجعه به یک مشاور آنلاین یا مشاور تلفنی انجام دهید. هر چیزی که شما را نگران می‌کند و یا در معرض آن قرار می‌گیرید بهتر است که با یک درمانگر متخصص مشاورت کنید.

در نهایت متخصص از شما می‌خواهد که چیزی کثیف را لمس کنید، ممکن است پس از دست زدن به اشیاء کثیف مجبور شوید دستان خود را بشویید یا ضد عفونی کنید. متخصص شما با این اجبارها تداخل می‌‌کند و شما را از انجام آنها باز می‌دارد.

بنابراین بهتر است که به یک متخصص مجرب به صورت آنلاین یا تلفنی ارتباط برقرار کنید تا بتوانید به زندگی عادی خود بازگردید نباید از درمان دوری کنید و موجب می‌شود که علائم بیشتری را در بیماری تجربه کنید و بیشتر اذیت شوید.