اختلال فوبیا چیست و چگونه درمان می‌شود؟

فوبیا یک واکنش ترس بیش از حد و غیر منطقی است، اگر فوبیا داشته باشید ممکن است وقتی با ترس خود روبرو می‌شوید وحشت عمیقی را تجربه کنید، این احساس ترس می‌تواند از یک مکان، موقعیت یا یک شیء خاص باشد، پیشنهاد می‌شود مقاله اختلال فوبیا چیست و چگونه درمان می‌شود؟ را تا پایان مطالعه کنید و با دکتر ذهن همراه باشید.

تاثیرات فوبیا می‌تواند آزاردهنده یا شدید باشد که می‌تواند افراد را ناتوان کند، افراد مبتلا به فوبیا اغلب متوجه می‌شوند که ترس آنها غیر منطقی است اما نمی‌توانند با ترس خود مقابله کنند؛ چنین ترس‌هایی می‌تواند در کار، مدرسه و روابط شخصی تداخل ایجاد کنند.

برخلاف اختلالات اضطرابی فوبیا معمولاً به چیزی خاص مرتبط است و تخمین زده می‌شود که ۵ میلیون ایرانی دارای فوبیا هستند که در برخی از موقعیت‌های زندگی آنها مشکل ایجاد می‌کند.

فوبیا هراس چیست؟

فوبیا در واقع یک اختلال اضطرابی است و فرد مبتلا سعی می‌کند حتی ترس را در خود به وجود آورد یا از ترسی اجتناب می‌کند یا آن را با اضطراب و پریشانی فراوان تحمل می‌کند.

فوبیا یا هراس زدگی ترسی غیرواقعی است که به مدت طولانی و در شدت بالا رخ می‌دهد به طوری که فرد را از انجام فعالیت‌های روزمره دور می‌کند.

بعضی از فوبیاها خاص و محدود هستند برای مثال یک شخص ممکن است فقط از عنکبوت یا گربه بترسد. در این مورد شخص با دوری کردن چیزی که می‌ترسد نسبتاً بدون اضطراب زندگی می‌کند، بعضی از فوبیاها هستند که در مکان‌ها یا موقعیت‌های گسترده‌تر دردسرساز می‌شوند.

برای مثال فوبیای ترس از ارتفاع می‌تواند با نگاه کردن به بیرون از پنجره اداره یا با رانندگی روی پل‌های مرتفع بروز پیدا کند. نوعی دیگر از فوبیا ترس از فضاهای محصور یا تنگنا هراسی است یا می‌تواند با سوار شدن به آسانسور یا استفاده از دستشویی کوچک تشدید شود.

افرادی که مبتلا به این فوبیاها هستند ممکن است نیاز به ایجاد تغییرات چشمگیر در زندگی خود باشند، در موارد شدید فوبیا ممکن است عامل تعیین کننده اشتغال، محل کار، مسیر رانندگی، فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی یا محیط خانه شخص باشد.

علائم فوبیا چیست؟ انواع اختلال هراس و ترس عجیب

به نظر نمی‌رسد یک دلیل خاص برای فوبیا وجود داشته باشد در واقع عوامل مختلفی وجود دارد که ممکن است در ایجاد فوبیا نقش داشته باشند در ادامه نمونه‌هایی از علل فوبیا را بررسی می‌کنیم.

• حوادث یا آسیب‌های گذشته

برخی موقعیت‌ها ممکن است تاثیر ماندگاری بر احساس شما داشته باشد به عبارتی دیگر به راحتی نمی‌توانید آنها را فراموش کنید. برای مثال، اگر در سنین جوانی ترس از هواپیما را تجربه کرده باشید، ممکن است به فوبیای پرواز دچار شوید یا اگر چند سال پیش توسط یک سگ زخمی شده باشید ممکن است دچار فوبیای ترس از سگ شوید.

• خاطرات و آسیب‌های دوران کودکی

ممکن است در اوایل دوران کودکی خود خاطرات و آسیب‌هایی را تجربه کرده باشید که هنوز در شما وجود دارند. برای مثال ممکن است والدین یا سرپرستانی داشته باشید که بسیار نگران و مضطرب هستند؛ این ممکن است بر نحوه کنار آمدن شما با اضطراب‌های زندگی تاثیر بگذارد.

• ترس از اعضای خانواده

شما ممکن است فوبیای خاص والدین یا خواهر و برادر بزرگتر را داشته باشید. ممکن است به دلیل اتفاقی از آنها بترسید و واکنش شدید نشان دهید، این ممکن است بر شما تاثیر بگذارد و دچار وحشت یا ترس شوید که موجب حمله پانیک خواهد شد. همچنین شما می‌توانید اضطراب شدیدتری در مورد این اتفاقات داشته باشید.

• تجربه استرس طولانی مدت

استرس می‌تواند باعث ایجاد افسردگی شود و توانایی شما را برای مقابله در موقعیت‌های خاص کاهش می‌دهد، این ممکن است باعث شود که از قرار گرفتن دوباره در آن موقعیت‌ها احساس ترس یا اضطراب بیشتری داشته باشید.

در طی یک دوره طولانی می‌تواند به یک فوبیا تبدیل شود، تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از افراد نسبت به دیگران در برابر ابتلا به فوبیا آسیب پذیرتر هستند.

انواع فوبیا چگونه است؟

اختلال فوبیا در سه نوع متفاوت وجود دارد که هر کدام در موقعیت‌های خاص بروز می‌دهند، در ادامه به انواع فوبیا خواهیم پرداخت و هرکدام از آنرا بررسی خواهیم کرد.

• فوبیا خاص

فوبیای ساده رایج‌ترین شکل هراس زدگی است و افراد ممکن است از حیوانات خاص (گربه عنکبوت، سگ، مار) افراد خاص و محیط‌های خاص بترسند، این شرایط تا حدودی ارثی است و به نظر می‌رسد در خانواده‌ها وجود داشته باشد.

برخی از این فوبیاها قابل کنترل هستند می‌توانند توسط روانشناس درمان شوند اما برخی از آنها احتیاج به مراجعه به یک روان درمانگر حرفه‌ای دارد.

• فوبیا اجتماعی (اختلال اضطراب اجتماعی)

افرادی که فوبیای اجتماعی دارند مووقعیت‌های اجتماعی فرار می‌کنند چون ممکن است در آن مکان‌ها توسط افراد تحقیر، شرمسار و قضاوت شوند.

این‌ها افکاری هستند که در افراد با فوبیای اجتماعی وجود دارد؛ آنها خصوصاً زمانی مضطرب می‌شوند افراد حاضر در آن موقعیت را نمی‌شناسند، این ترس می‌تواند این افراد را محدود به عملکرد مانند سخنرانی کردن کند، مثلاً این فوبیا می‌تواند شدیدتر باشد.

فرد در بیشتر موقعیت‌های اجتماعی مانند غذا خوردن در ملأ عام یا استفاده از دستشویی اجتناب کند. افرادی که در کودکی خجالتی یا منزوی بودند یا تجربه‌های اجتماعی منفی یا ناخوشاینی داشته‌اند، بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند.

• فوبیا ترس از مکان‌های باز (Agoraphobia)

ترس از مکان‌های باز به دلیل قرار گرفتن در مکان‌های عمومی رخ می‌دهد که خروج ناگهانی از آنها ممکن است سخت یا خجالت آور باشد.

شخص با این اختلال ممکن است از رفتن به سینما یا کنسرت یا سفر با اتوبوس و قطار اجتناب کنند، این نوع فوبیاها همراه با ترس شدید، علائم جسمانی ناراحت کننده همچون لرزه، تپش قلب و عرق کردن همراه است.

• علائم فوبیا یا هراس زدگی

فوبیاهای کودکی غالباً بین سنین 5 تا 9 سال رخ می‌دهد و معمولاً مدت کوتاهی دوام می آورند، اما دیگر فوبیاها با دوام بیشتری تا سنین بالاتر ادامه پیدا می‌کنند.

به همین دلیل میبینید که افراد حدود بیست ساله نیز فوبیا دارند، بزرگسالان معمولاً چندین سال طول می‌کشد و احتمال اینکه به خودی خود رفع شوند کمتر است.

بدون درمان مناسب، فوبیا می‌تواند خطر انواع بیماری‌های روانی، اختلالات اضطرابی، افسردگی و سوء مصرف مواد را افزایش دهد.

در ادامه علائم این اختلال را بیشتر بررسی می‌کنیم

• احساس بیش از اندازه، ناراحت کننده و مداوم، ترس یا اضطراب که با جسم، فعالیت و موقعیت خاص بروز می‌کند.
• احساسات یا غیرمنطقی هستند یا نامتناسب با تهدیدات واقعی، برای مثال اگر چه هر کسی ممکن است از یک سگ آزاد و تهدید کننده بترسد اما اکثر افراد از یک سگ آرام، ساکت و تحت کنترل فرار نمی‌کنند.
• اجتناب و دوری از جسم، فعالیت و موقعیتی که فوبیا را بیشتر می‌کند؛ چون افرادی که فوبیا دارند تشخیص می‌دهند که ترس آنها بیش از اندازه است، اغلب علائمی دارند که خجالت می‌شکند.
• علائم جسمی اضطراب می‌تواند شامل لرزش، تپش قلب، عرق کردن و تنگی نفس باشد که همراه با سرگیجه، تهوع یا علائم دیگری است که نسبت به خطر نشان می‌دهند.

تشخیص فوبیا چگونه انجام می‌شود؟

تاثیر فوبیا بر فرد می‌تواند از آزاردهندگی تا ناتوانی شدید متغیر باشد، افراد مبتلا اغلب خودشان می‌دانند و متوجه می‌شوند که ترسشان غیر منطقی است اما نمی‌تواند در این مورد کاری انجام دهند، درمان فوبیا شامل تکنیک‌های روان درمانی، دارو یا ترکیبی از هر دو به کار گرفته می‌شود.

اگر به دنبال یافتن درمانی برای فوبیای خود هستید باید با روانشناس یا متخصص بهداشت روانی ملاقات کنید. رفتار درمان شناختی یکی از متداول‌ترین روش‌های روان درمانی برای فوبیا به شمار می‌رود. این روش که به نام مواجهه درمانی نیز مشهور است، با قرار گرفتن در معرض منبع ترس در یک محیط کنترل شده انجام می‌گیرد.

این روش می‌تواند افراد مبتلا به فوبیا را تحت تاثیر قرار داده اضطراب آنها را کاهش دهد. این درمان بر شناسایی و تغییر افکار منفی، باورهای غلط و ناکارآمد و واکنش‌های منفی به موقعیت ترس متمرکز است. تکنیک‌های جدید CBT از فناوری واقعیت مجازی استفاده می‌کند تا افراد با خیال راحت در معرض منابع ترس‌های خود قرار گیرند.

به طور کلی در این روش درمانی فرد راهکارهایی را همراه با یک روانشناس پیش می‌برد تا یاد بگیرد چگونه حساسیت خود را نسبت به شی یا موقعیتی که از آن می‌ترسد از بین ببرد. در واقع این درمان کمک می‌کند افکار و احساسات فرد مبتلا به شی یا موقعیت تغییر یابد و بیاموزد چگونه می‌توان واکنش‌های خود را نیز کنترل کرد.

در نهایت هدف این است که کیفیت زندگی فرد بهبود پیدا کند و دیگر این ترس موجب ناراحتی و حتی محدود کردن او نشود. به کمک افراد حرفه‌ای او می‌داند چگونه خود را از این ترس نجات دهد و از طریق تمرینات آرامش بخش راهنمایی می‌شود.

ترس در مغز چگونه کار می‌کند؟

یکی از راه‌هایی که مغز به شما کمک می‌کند تا شما را زنده نگه دارد، هشدار دادن به شما در مورد خطرات است. هنگامی که مغز خطر را احساس می‌کند.

یک سیستم هشدار داخلی فعال می‌شود و سیگنال‌های مختلفی را ارسال می‌کند که باعث ایجاد احساس ترس یا اضطراب می‌شود، این‌ها واکنش‌های فیزیکی و شناختی هستند که در پاسخ به هر چیزی که مغز شما خطرناک یا ترسناک می‌داند، ایجاد می‌شود.

بدون ترس، ناآگاهانه خود را در موقعیت‌های تهدید کننده زندگی قرار می‌دهیم بدون اینکه اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهیم. اما تفاوت بین داشتن حملات سالم و گاه به گاه ترس و داشتن فوبیا در این است که فوبیا بنا به تعریف غیرمنطقی است.

همانطور که گفته شد فوبیا یک موقعیت خاص را نشان می‌دهد که فرد از آن می‌ترسد یا اجتناب می‌کند و باعث اضطراب شدید در او خواهد شد، این اجتناب در واقع فوبیا را بدتر می‌کند زیرا ارتباط بیش از حد مغز بین موقعیت و سطح تهدید آن را تقویت می‌کند.

کلام آخر

گاهی اوقات علائم فوبیا می‌تواند به صورت خفیف در افراد ایجاد شود و در چنین شرایطی شاید امکان غلبه بر ترس در افراد با تقویت برخی مهارت‌های فردی مانند اعتماد به نفس و مدیریت استرس امکان پذیر باشد. اما در صورتی که این علائم تشدید پیدا کند برای درمان فوبیا باید فوراً به روانپزشک مراجعه کرد.

دور ماندن از عامل ترس و فوبیا موجب کنترل بیماری می‌شود اما در تمام فوبیاها این گونه نیست. به عنوان مثال کسی که ترس از پرواز خود را نمی‌تواند کنترل کند مراجعه به یک روانشناس یا مشاوره می‌تواند در درمان فوبیا تاثیرگذار باشد.

همانطور که مطالعه کردید فوبیا انواع بسیاری دارد و فرد با توجه به تجربه‌های شخصی و موقعیت‌های مختلف زندگی به آن مبتلا می‌شود. خوشبختانه با پیگیری و روش‌های درمانی مختلف که شامل دارو و همچنین تکنیک‌های روان درمانی است می‌توان با امید به قطع هراس‌های بیهوده فرد مبتلا را نجات داد. در واقع فوبیا همانطور نیست که برطرف نشود فقط احتیاج به درمان‌های روانشناسی دارد.

در دکتر ذهن می‌توانید با بهترین روانشناس در شهر خود آشنا شوید با آنها به صورت تلفنی یا آنلاین مشورت کنید و همچنین برای همان گونه مشکلی که فکر می‌کنید چاره ساز نیست با آنها صحبت کنید و آنها را به طور قطعی برطرف کنید.