طرحواره استحقاق چیست؟ نحوه درمان طرحواره استحقاق

طرحواره استحقاق یکی از 11 طرحواره مطرح شده توسط جفری یانگ می باشد که به آن بزرگ منشی نیز گفته می شود. فرد دارای طرحواره استحاق خود را برتر و بهتر از دیگران دانسته و این تصور را دارد که نسبت به دیگران باید دارای حقوق و مزایای ویژه ای باشد. این طرحواره نیز در دوران کودکی شکل گرفته و بر اثر برداشت های ذهن ناخودآگاه ما در این سنین می باشد. در این مقاله به بررسی طرحواره استحقاق و علت شکل گیری آن می پردازیم.

بیشتر بدانید : به چه کسی خودشیفته می گویند؟

طرحواره استحقاق چیست و چند نوع دارد؟

همانطور که پیش تر نیز اشاره کردیم شکل گیری طرحواره استحقاق در فرد باعث شده تا خود را بهتر و برتر از دیگران دانسته و به نیازها و خواسته های دیگران اهمیت کمتری نشان داده و نسبت به حقوق آنها بی تفاوت باشد. در طرحواره استحقاق فرد دوست دارد که بیشتر از دیگران سرویس دریافت کرده تا به آنها سرویس بدهد و همچنین علاقه مند بوده تا دیگران نیازها و خواسته های او را برآورده کرده و در واقع خود را محق تر از بقیه می داند.

سه نوع طرحواره استحقاق وجود دارد که بسته به علت شکل گیری آن در کودکی، هر کدام از آنها ممکن است در فرد شکل بگیرد. 1. استحقاق لوس که به علت برآورده شدن بیش از حد نیازهای کودک بوده و او فکر می کند که بطور کلی دیگران موظف به برآورده کردن خواسته ها و نیازهای او بوده و دنیا هول خواسته های او می چرخد. 2. استحقاق وابسته که در این طرحواره شخص به دلیل اینکه نمی تواند خود نیازها و خواسته هایش را برآورده سازد و توانایی کافی و لازم را در خود نمی بینید، دیگران را مسئول برآورده کردن خواسته ها و نیازهای خود دانسته و به آنها وابسته می باشد. 3. استحقاق تکانشی که فرد بر اساس احساسات و هیجانات لحظه ای خود تصمیم گرفته و به همین دلیل صبور نبوده و در برآورده کردن نیازهایش بصورت خود خواهانه ای عمل می کند.

نشانه ها و علت شکل گیری طرحواره استحقاق چه می باشد؟

از نشانه های افرادی که دارای طرحواره استحقاق می باشند می توان به موارد زیر اشاره کرد :

این افراد نسبت به دیگران احساس برتری خاصی داشته و خود را از دیگران بالاتر و بهتر می بینند. به همین دلیل همیشه تصور می کنند که باید نسبت به دیگران از شرایط و امکانات بهتر و خاص تری برخوردار باشند.

در رفتار و یا گفتار خود نسبت به آسیبی که به دیگران ممکن است بزنند، توجهی نداشته و تنها بر روی نظر و عقیده خود پافشاری می کنند.

تعریف از خود و فخر فروشی نیز از دیگر ویژگی های افراد دارای طرحواره استحقاق می باشد و همچنین دیگران را کنترل کرده و نظر خود را به آنها تحمیل می کنند.

این افراد دارای روحیه سلطه گری و رقابت جویی بالایی بوده و در این بین به خواسته ها و نظرات دیگران اهمیت نداده و خود محور می باشند.

این افراد معمولا تمایلی به انجام کارهای طولانی مدت و یا تکراری نداشته و زود خسته می شوند. تنوع طلبی یکی از ویژگی های افراد دارای طرحواره استحقاق می باشد.

ریشه های شکل گیری طرحواره استحقاق

یکی از ریشه هایی که در شکل گیری این طرحواره نقش دارد نداشتن محدودیت های واقع بینانه در دوران کودکی و از سوی والدین می باشد. در این حالت کودک اجازه داشته که هر کاری که دوست دارد را انجام داده و یا هر حرفی که دلش می خواهد را به زبان آورده و در این زمینه کنترلی از سوی والدین بر روی او صورت نمی گیرد. همچنین تجربه ناکامی نداشته و نمی تواند مسئولیت کارهای خود را بر عهده گرفته و وظایفش را انجام دهد. متوجه نشدن عواقب کارهایش و بها ندادن بابت آنها نیز باعث شده تا طرحواره استحقاق در کودک شکل گرفته و خود را محق انجام هر کاری بداند.

از دیگر ریشه های شکل گیری طرحواره استحقاق، وابستگی افراطی و زیاد می باشد که باعث شده تا والدین مسئولیت تمامی کارها و تصمیمات کودک را برعهده داشته و در واقع کودک بر روی والدین سلطه دارد و می تواند نفوذ کند.

دلیل دیگری که منجر به شکل گیری طرحواره استحقاق در فرد می شود، برآورده نشدن نیازهای حیاتی کودک بوده و در واقع برای جبران حس هایی مانند توجه، دوست داشتنی بودن، پذیرفته شدن و درک شدن، می باشد که کودک بصورت ناخود آگاه تصمیم به واکنش جبرانی گرفته و در موقعی که با بی توجهی و بی اهمیتی از سوی والدین خود مواجه می شود، ناخودآگاه او برای رهایی از این حس، خود را برتر و بهتر از دیگران نشان داده تا بتواند خلاهای عاطفی اش را جبران نماید.

بیشتر بدانید : چگونه با دیگران یک ارتباط موثر داشته باشیم؟

روش های درمان طرحواره استحقاق

طرحواره استحقاق نیاز به روان درمانی و مراجعه به طرحواره درمانگر داشته تا با کمک تکنیک های مربوط به طرحواره و روش های درمانی اصولی، میزان طرحواره استحقاق در فرد تعدیل یابد، اما از روش های درمانی موثر در این زمینه میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

بهانه تراشی برای نپذیرفتن محدودیت ها را کنار گذاشته و فهرستی تهییه کنید که این موضوع چه مشکلاتی را برای شما و دیگران ایجاد می کند.

تلاش کنید تا با اطرافیان خود همدلی داشته و میزان درک خود را درباره نیازها و خواسته های آنها بالا برید.

از دیگران درباره رفتارهایی که در شما وجود داشته و منجر به آزار آنها می شود سوال کرده و سعی در تغییر و تعدیل آنها داشته باشید.

سعی کنید مواردی که منجر به شکل گیری طرحواره استحقاق در شما شده است را بررسی کرده و برای درمان آنها از طرحواره درمانگر کمک بگیرید.

اگر دچار طرحواره استحقاق وابسته می باشید، کارهای خود را بر اساس میزان سختی درجه بندی کرده و از آسان به سخت انجام دهید و در این راه از دیگران کمک نگرفته تا میزان کفایت خود را به خودتان ثابت کنید.